سیاه‌خروس قفقازی
| دسته بندی | شیمی |
| بازدید ها | 0 |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 9847 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 64 |
سیاه خروس قفقازی
چکیده
هدف از مطالعه شناسایی کلیه زیستگاههای پرنده در استان، تخمین جمعیت پرنده، شناسائی عادات و رفتار، شناسایی عوامل تهدید کننده زیستگاه و گونه و در آخر ارائه پیشنهادات کاربردی در جهت حفظ و احیا گونه سیاه خروس و زیستگاههای مختلف آن چه در داخل و چه در خارج از محدوده حفاظت شده ارسباران می‌باشد.
روش تحقیق بر مبنای جمع آوری اطلاعات و عملیات میدانی بوده که در جهت شناخت زیستگاههای پرنده در محدوده استان، بررسی وضعیت زیستگاه و تخمین جمعیت پرنده در هر یک از زیستگاههای شناسایی شده، انجام گرفته است.
به منظور تعیین پراکنش پرنده، علاوه بر جمع آوری اطلاعات محلی اقدام به تهیه مدل از زیستگاه مادر شد که با تعمیم آن در سایر مناطق به همراه عملیات میدانی, زیستگاههای جدیدی شناسائی گردید که در آن زیست جای پرنده (لک) شامل محلهای لانه گزینی، جوجه آوری، تغذیه، شناسائی گونه های گیاهی مدنظر قرار گرفته است.
در مورد تخمین جمعیت پرنده به علت ناهمگونی منطقه پراکنش و ازهم گسیخته بودن زیستگاهها، روشهای آماری متداول کارائی نداشت. لذا ابتدا سعی شد ازطریق روش معمول (capture-sighting) تعدادی از پرندگان نر علامتگذاری و رهاسازی شوند؛ ولی این روش به دلایل مختلف مفید واقع نگردید. لذا اجبارا اقدام به شناسائی مناطق لک گردیده و در طول اردیبهشت ماه با مشاهده مستقیم در ساعات اولیه صبح (5:30 تا 9) و ساعات آخر روز (6 تا 8:30) تعداد پرندگان نر در این مناطق شمارش گردید.سپس نسبت پرندگان نر به ماده در 6 منطقه تجمع در داخل منطقه امن و 6 منطقه تجمع در داخل منطقه حفاظت شده، بررسی و معلوم شد که در 70% این مناطق نسبت پرنده نر به ماده سه به یک می‌باشد. لذا در این مطالعه تعداد پرنده نر و ماده سه به یک محاسبه گردیده است. پس از شناخت و بررسی داده‌های زیستگاههای مورد مطالعه، جمعیت موجود در آنها تلفیق و جمع بندی شده و بر مبنای عوامل زیست محیطی و اکولوژیکی در جهت بهره وری بهینه و حفاظت پایدار، برنامه‌های مدیریتی زیستگاهها به تفکیک مشخص شده است.
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات
1-1 مقدمه. 2
1-2- پیشینه مطالعاتی.. 2
1-2-1- پیشینه مطالعاتی در قفقاز. 2
1-2-2- پیشینه مطالعاتی در ایران.. 3
1-3- پراکنش... 4
1-3-1- پراکنش جهانی.. 4
1-3-2- پراکنش در ترکیه. 5
1-3-3- پراکنش در جمهوری آذربایجان.. 6
1-3-4- پراکنش در ایران.. 6
فصل دوم: مطالعات کتابخانه ای
2-1- معرفی منطقه حفاظت شده ارسباران.. 9
2-1-1- وسعت و حدود جغرافیایی.. 9
2-1-1-1- حدود چهارگانه جغرافیایی.. 9
2-1ـ1ـ2ـ تقسیمات سیاسی ـ اداری.. 11
2-1-2- گونه‌های شاخص گیاهی.. 11
2-1-3- خصوصیات فیزیکی منطقه. 12
2-1-4- گونه‌های شاخص جانوری.. 13
2-2- معرفی گونه. 14
2-2-1- مشخصات ظاهری.. 16
2-2-1-1- مقایسه مشخصات ظاهری سیاه خروس قفقازی و اروپائی.. 17
2-2- 2- مشخصات زیستگاه گونه. 18
2-2-2-1- مقایسه زیستگاههای قفقاز با زیستگاه کلن.. 19
فصل سوم: عملیات میدانی
3-1- تجهیزات مورد نیاز. 22
3-1-1- تجهیزات اقامتی.. 22
3-1-2- تجهیزات مطالعاتی.. 22
3-2- مراجعه به روستاهای منطقه و مصاحبه با افراد. 23
3-3- انواع لکهای شناسایی شده. 25
3-3-1- لک های شناسائی شده در داخل منطقه امن کلن (از شرق به غرب) 25
3-3-2- لکهای شناسائی شده در خارج از محدوده امن و داخل منطقه حفاظت شده. 25
3-3-3- مناطق لک شناسائی شده در خارج از منطقه حفاظت شده ارسباران.. 25
3-4- عملیات میدانی در منطقه امن کلن و مشاهده رفتار پرنده. 27
3-4-1- تغذیه. 28
3-4-2- استراحت شبانه. 29
3-4-3- صدا 30
3-4-4- الگوهای اجتماعی.. 30
3-4-5- نظام تجمع (Lekking) و تشکیل لک.. 31
3-4-5-1- ویژگی و کارکرد قلمرو. 32
3-4-5-2- رفتارشناسی تجمع و نمایش (Lekking behaviour) 33
3-4-5-3- جلب جفت.. 34
3-4-5-4- پرش... 35
3-4-5-5- رویاروئی نرها 37
3-4-5-6- جفتگیری.. 39
3-4-5-7- زادآوری.. 39
3-5- تخمین جمعیت.. 40
فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری
4-1- بررسی نوسانات جمعیت در فصول مختلف سال. 43
4-2- عوامل تهدید کننده زیستگاه و گونه. 43
4-2-1- چرای دام. 43
4-2-2- جنگل تراشی.. 44
4-2-3- علف چینی.. 44
4-2-4- تغییر کاربری اراضی.. 45
4-2-5- شکار. 45
4-2-6- سقوط بهمن.. 46
4-2-7- احداث جاده‌های روستائی وعشایری.. 46
4-3- جمع بندی اطلاعات و تجزیه و تحلیل نتایج. 46
4-4- پیشنهادات و راهکارهای مدیریتی و حفاظتی.. 47
4-4-1- مدیریت در محدوده امن کلن.. 48
4-4-2- مدیریت زیستگاههای خارج از منطقه امن و واقع در محدوده حفاظت شده. 48
4-4-3- مدیریت در زیستگاههای واقع در مناطق آزاد. 48
4-4-4- انجام اقدامات زیربنائی در درازمدت.. 49
پیوست.. 50
فهرست منابع و ماخذ. 52
فرم ثبت اطلاعات در برآورد شمارش لکها....................................................................................................53
1-1 مقدمه
تا دهه 1950 چنین تصور می‌شد که سیاه خروس قفقازی تنها در کوهستانهای قفقاز و شمال شرقی ترکیه یافت می‌شود.ولی در دهه 1960 شایعات وجود یک پرنده قابل شکار سیاه رنگ در جنگلهای کوهستانی کلیبر در شمال آذربایجانشرقی قوت گرفت.لذا برای اولین بار در تیر ماه سال 1350 آقای سیفعلی شهسواری نیا مدیر کل وقت محیط زیست آذربایجانشرقی موفق به دیدن سیاه خروس گردیده و طی گزارش هیجان انگیزی وجود این پرنده را در دره کلن دوغرون مورد تائید قرار داد.
در حال حاضر سیاه خروس در حوزه های آبخیز رودخانه های ایگلنه چای و مردانقم چای در داخل و خارج از منطقه حفاظت شده ارسباران پراکنش دارد؛ و این در حالیست که علیرغم حفاظت پرنده در محدوده حفاظت شده ارسباران، این گونه منحصر به فرد در خارج از منطقه حفاظت شده بدون پوشش حفاظتی به همراه معضلات مختلفی همچون تعلیف خارج از ظرفیت مراتع و حتی تعلیف جنگلها، شکار و غیره با آینده ای نا مطمئن به حیات خود ادامه می‌دهد.
بدون شک حفاظت و مدیریت زیستگاههای پرنده با توجه به روند سریع تخریب محیط زیست الزامی بوده و انجام آن بدون همکاری و همیاری مؤثر ساکنین این مناطق امکان پذیر نمی‌باشد.امید است که این مطالعه مقدمه ای باشد برای حفاظت بهینه از زیستگاههای این پرنده کمیاب.
در این تحقیق سعی شده است که پس از آشنائی با پراکنش پرنده،خصوصیات زیستگاهی، عادات و رفتار، روش مطالعه و عملیت میدانی و نیز الگویی جهت برآورد جمعیت گونه ارائه شود.
1-2- پیشینه مطالعاتی
1-2-1- پیشینه مطالعاتی در قفقاز:
قدیمی‌ترین مطالعات مربوط به سیاه خروس توسط Lorenz در سال 1887 و Noska در سال 1895 انجام یافته است. ولی Averin از سال 1935 تا 1938 پرنده را بطور دقیق مورد مطالعه قرار داده و زیستگاههای سیاه خروس را بطور کلی در سرتاسر مناطق میشکنسکی تا قفقاز علیا و سفلی بررسی نموده است. این مطالعات شامل پراکنش، مشخصات زیستگاه، زیست‌جای، جمعیت، اتولوژی، زادآوری، تغذیه و زمستان‌گذرانی پرنده می‌باشد.
Densentive و Gladikov در سال 1952 در مورد ساختمان اجتماعی و رفتار پرنده، مقاله ارائه نموده‌اند. در سال 1971 آ.ای.خان محمداف در کتاب ماکیان (ترجمه احمد حاجی زاده لیل آبادی) بخشی از کتاب را به سیاه خروس قفقازی اختصاص داده است؛ که شامل پراکنش پرنده در جمهوری آذربایجان و بیولوژی پرنده می‌باشد. این مطالعه بخاطر نزدیک بودن زیستگاههای دو سوی ارس از اهمیت فوق‌العاده ای برخوردار می‌باشد.آخرین مقاله‌ای که بدست آمد، مربوط به مطالعات دو نفر از پرنده شناسان روسی بنامهای potapov و pablova بود که در سال 1977 ارائه نموده‌اند که بیشتر شامل مشخصات زیستگاه رفتار پرنده، تغذیه و سازمان اجتماعی آن می‌باشد.
1-2-2- پیشینه مطالعاتی در ایران:
قدیمی‌ترین گزارش مشاهده سیاه خروس در اواخر سال 1349 توسط آقای امان‌الله خاذن – بخشدار وقت کلیبر- می‌باشد.ایشان طی نامه‌ای وجود پرنده بزرگ سیاهی را در مناطق کوهستانی کلیبر به استانداری اعلام می‌نمایند. در تیرماه سال 1350 آقای سیفعلی شهسواری‌نیا – مدیرکل وقت محیط زیست آ.شرقی – از منطقه بازدید کرد و موفق به دیدن چند قطعه سیاه خروس گردید. سپس کارشناسان مختلفی چون D.A.Scatt در آذرماه سال 1350، قهرمانی در سال 1350، جمشید منصوری در سال 1353 و 1354 از منطقه بازدید و به‌طور کلی دکتر اسکات، جمعیت سیاه خروس موجود در منطقه حفاظت شده ارسباران را بین 250-200 قطعه برآورد می‌نماید.
F.B.Argyle – مشاور پرنده شناسی سازمان – در 29/01/1356 در راس تیم اعزامی از سازمان مرکزی از دره کلن و دوغرون و محدوده روستاهای خریل، مزگر، بالان و بهروز بازدید نموده که نتیجه آن گزارشی از مناطق مورد بازدید می‌باشد که شامل شناسائی زیستگاههای مورد بازدید و زیست‌جای پرنده می‌باشد.
جامع‌ترین مطالعه انجام یافته توسط تیم اعزامی از سازمان مرکزی در تاریخ مهرماه 1362 تحت عنوان " پروژه تعیین ضوابط احیا نسل سیاه خروس " از طرح تحقیقات حیات‌وحش کشور می‌باشد که بخش اول آن شامل گزارش بررسی ترکیب و ساختمان پوشش گیاهی زیستگاه سیاه‌خروس می‌باشد که توسط هنریک مجنونیان و جمشید منصوری از سازمان مرکزی و بهرام زهراد از دانشگاه شهید بهشتی، تهیه شده است.این بخش شامل درجه اهمیت گونه‌ای، خصوصیات فیزیکی منطقه، ترکیب و ساختمان پوشش گیاهی است.
آخرین مطالعه تحت عنوان " بررسی وضعیت گونه‌های نادر گیاهی و جانوری" توسط حمید امیربهبودی از طریق مرکز پژوهشهای علمی و صنعتی ایران- تبریز در سال 1374 صورت گرفته است. این مطالعه شامل رده بندی، مشخصات زیستی و اکولوژیکی، پراکنش و مشخصات زیستگاهی، عوامل موثر در کاهش جمعیت، شناسائی زیستگاههای خارج از محدوده حفاظت شده ارسباران و پیشنهادات مدیریت زیستگاه می باشد.
1-3- پراکنش
1-3-1- پراکنش جهانی:
جمعیت موجود این پرنده در کوهستانهای آلپ در کمربندی به ارتفاع 1500 تا 3000 متر از سطح دریا در قفقاز و قفقاز سفلی پراکنده می‌باشد.
سیاه خروس را در حوزه پشخا (قفقاز غربی) تا حوزه سامور (داغستان) در تمام اوقات می‌توان مشاهده کرد.پرنده در شیبهای جنوبی مناطق حاشیه قفقاز بزرگ حضور دارد.
تارفنسکی قفقاز جنوبی تا کاختیان یعنی تقسیم المیاه پور و آلازان در قفقاز سفلی، از کوههای گوریسکی تا مناطق قره باغ و بطور کلی در سرتاسر مناطق میشکنسکی تا قفقاز علیا و سفلی وجود دارد.
سیاه خروس قفقازی در کشورهای ذیل، در زیستگاههای ازهم گسیخته‌ای به وسعت 12200 کیلومتر مربع و به تعداد 68000 تا 84300 قطعه، به شرح زیر حضور دارد:
الف- ارمنستان در 600 کیلومترمربع، به تعداد 300 تا 500 قطعه
ب- گرجستان در 60000 کیلومترمربع، به تعداد 40000 تا 50000 قطعه
پ- روسیه در 4000 کیلومترمربع، به تعداد 25000 تا 30000 قطعه
ت- ترکیه در 600 کیلومترمربع، به تعداد 1000 تا 1500 قطعه
ث- جمهوری آذربایجان در 700 کیلومترمربع، به تعداد 1500 تا 2000 قطعه
ج- ایران در 300 کیلومترمربع، به تعداد 200 تا 300 قطعه
در حقیقت زیستگاههای سیاه‌خروس کشور 4/2% از زیستگاههای جهانی پرنده و جمعیت موجود در کشور، شامل حداکثر 35/0% از جمعیت جهانی پرنده می‌گردد.
مناطق پراکنش سیاه خروس قفقازی در جهان
1-3-2- پراکنش در ترکیه:
از کشور ترکیه یک گزارش در قسمت محدودی از مناطق ساحلی دریای سیاه توسط (USSR) (ost) در درست می‌باشد. گزارش دیگر مربوط به (Novanov 1951) می‌باشد که سیاه خروس را در نواحی آژدارا و لاسین گزارش می‌نماید. همچنین Ardahan tarim il mudurlugu اشاره می‌کند که dag horuzu (خروس کوهی یا همان سیاه خروس) در منطقه Kuzeydog مشاهده شده‌است.با این حال طی مراجعه جناب آقای مهندس محمدرضا مسعود - کارشناس حیات وحش اداره کل محیط زیست استان آ.شرقی- به دانشکده علوم پایه دانشگاه غازی آنکارا در تابستان 1377 و صحبت با اساتید مربوطه، مدرکی دال بر وجود سیاه خروس در ترکیه پیدا نکرده‌اند. مضافا اینکه آقای دکتر ناظرعدل در تیرماه سال 1380، ضمن سفر به ترکیه طی مذاکره‌ای که با اساتید دانشکده کشاورزی دانشگاه آنکارا داشتند، فرمودند که سیاه خروس را در ترکیه نمی‌شناسند. در هر حال سیاه خروس در چک لیست پرندگان ترکیه وجود ندارد.